Φιλοξενούμε σήμερα στο onpodium.gr-The art of sharing knowledge, την κ. Φωτεινή Τζαβέλλα, Επίκουρο Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Συζητάμε για τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες στην εποχή του Covid-19, το πώς αυτές διευρύνονται και τι πραγματικά συμβαίνει με τις κοινωνικές σχέσεις σε συνθήκες καραντίνας.
Ρωτάει ο Σωτήριος Μάιπας (ΣΜ)*
*Υπενθυμίζεται ότι, όπως σε όλες τις συνεντεύξεις που παραχωρούνται στο onpodium.gr, οι απαντήσεις αντανακλούν προσωπικές απόψεις, εμπειρίες, γνώσεις και προβληματισμούς. Το onpodium.gr φιλοξενεί τα προηγούμενα, χωρίς να σημαίνει ότι τα υιοθετεί. Επίσης, για την ορθότητα των απαντήσεων δεν είναι υπεύθυνο το onpodium.gr, διότι οι απαντήσεις δεν φέρουν την υπογραφή του. Οποιοσδήποτε διαφωνεί με τις απαντήσεις που δίνονται στις συνεντεύξεις, εφόσον θέλει, μπορεί να το εκφράζει δημοσίως με σχόλιο, χωρίς προσβλητικό περιεχόμενο για το άτομο που απαντά. Προσβλητικά σχόλια διαγράφονται. Σχόλια με διαφωνίες πάνω στο περιεχόμενο προτείνονται, καθώς διευκολύνουν παραγωγικές συζητήσεις.
(ΣΜ) Σας ευχαριστούμε θερμά για τη συνέντευξη και για το χρόνο που μας αφιερώνετε.
Πώς σχετίζονται οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες με το επίπεδο υγείας του πληθυσμού; Υπάρχουν πράγματι ασθένειες των φτωχών και ασθένειες των πλουσίων;
Υπάρχουν θεραπείες που είναι για λίγους; Εάν κάποιος οικονομικά αδύναμος έχει ανάγκη από μία τέτοια θεραπεία, τι επιλογές έχει;
(ΦΤ) Καταρχάς θα ήθελα και εγώ να σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δίνετε να εκφράσω κάποιες από τις απόψεις μου για το θέμα της συσχέτισης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων με την υγεία, αλλά και ειδικά με την Covid-19. Θα προτιμήσω να απαντήσω τις δύο πρώτες ερωτήσεις μαζί γιατί πιστεύω ότι συνδέονται άμεσα. Δυστυχώς, σε παγκόσμιο επίπεδο, η αναλογία κατανομής των πόρων για τις υπηρεσίες υγείας και την υγεία γενικότερα εξακολουθεί να παρουσιάζει δραματικές ανισότητες. Η βοήθεια προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο και τις πιο φτωχές χώρες με άμεσο και επίσημο τρόπο, με οικονομική βοήθεια από τις κυβερνήσεις των πλουσιότερων χωρών ή με έμμεσο τρόπο, μέσω ανθρωπιστικών προσπαθειών, κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων και δωρεών οργανισμών και ιδιωτών, δεν δείχνει να αποδίδει. Αντίθετα, το χάσμα των διαφορών στους δείκτες που χαρακτηρίζουν την υγεία παραμένει βαθύ και επίμονο.
Ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα που τίθεται σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο τις τελευταίες δεκαετίες σχετίζεται με το αν θα πρέπει η μη ύπαρξη, η μη δυνατότητα διάθεσης των απαιτούμενων πόρων από πλευράς ενός ατόμου, ενός πληθυσμού ακόμη και μιας ολόκληρης χώρας να επηρεάζει την προσφορά, την προσβασιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας. Με απλά λόγια, θα πρέπει μια υπηρεσία υγείας, ανεξαρτήτως κόστους, να διατίθεται σε όποιον και όποτε την έχει ανάγκη, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη καθ’ οιονδήποτε τρόπο η δυνατότητα ή αδυναμία κάλυψής της; Ή για την παροχή κάθε υπηρεσίας υγείας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ύπαρξη ή το έλλειμμα πόρων και να είναι διαθέσιμη μόνο σε όποιον έχει τη δυνατότητα να παρακάμψει τα εμπόδια και να την αποκτήσει;
η αντίληψη ότι όσοι δεν έχουν τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους θα πρέπει να υποχωρήσουν και να αποδεχτούν μια «δεύτερης κατηγορίας» φροντίδα υγείας είναι απλώς ανήθικη.
Φυσικά, «φαινομενικά» τουλάχιστον δείχνει να επικρατεί η άποψη ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά αυτή που σέβεται τις αρχές της βιοηθικής, με έμφαση στις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης, η επιλογή που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όλοι οι άνθρωποι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, έχουν τα ίδια δικαιώματα και η αντίληψη ότι όσοι δεν έχουν τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους θα πρέπει να υποχωρήσουν και να αποδεχτούν μια «δεύτερης κατηγορίας» φροντίδα υγείας είναι απλώς ανήθικη.
Σημαντικά ερωτηματικά στον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού δημιουργεί και η διγλωσσία με την οποία εμφανίζεται συχνά να επιχειρηματολογεί και να διαχειρίζεται το πρόβλημα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Πρώτο παράδειγμα διγλωσσίας από μέρους του ΠΟΥ αποτελεί η φυματίωση. Στην περίπτωση της φυματίωσης, τα επιχειρήματα αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα πέρασαν στο περιθώριο. Δυστυχώς ο ΠΟΥ, αποστολή του οποίου, σύμφωνα με την ιδρυτική διακήρυξή του, οφείλει να είναι η προαγωγή και προάσπιση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας για όλους τους ανθρώπους, όχι απλώς αποδέχτηκε, αλλά και συνέστησε κατά την περίοδο 1993-2002 για τον αναπτυσσόμενο κόσμο τη χαμηλού κόστους φαρμακευτική θεραπεία για τους ασθενείς με ανθεκτικά στελέχη φυματίωσης και όχι τα νέα διαθέσιμα σχήματα περίθαλψης που ήδη είχαν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία κατά της ανθεκτικής φυματίωσης στις πλούσιες χώρες. Ως αποτέλεσμα, το πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ανθεκτικής στο πολλαπλό φαρμακευτικό σχήμα φυματίωσης (Multidrug-Resistant – TB) MDR-TB στον αναπτυσσόμενο κόσμο απέτυχε. Από το 2000 περισσότεροι από 1,5 εκατομμύρια θάνατοι και περίπου 500.000 νέες περιπτώσεις αποδίδονται σε στελέχη του ανθεκτικού MDRTB.
Ο ΠΟΥ, έχοντας χρησιμοποιήσει την πολύ μεγάλη επιρροή του σε κυβερνήσεις, χώρες χορηγούς βοήθειας, διεθνείς οργανισμούς και γενικότερα δωρητές, είχε αποδεχθεί και διευκολύνει με τη στάση του την καθιέρωση, σε παγκόσμιο επίπεδο, ενός διττού προτύπου για τη φροντίδα της φυματίωσης στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Κύριο αίτιο αυτής της επιλογής υπήρξε η ανοχή σε συμφέροντα και νομικές προτεραιότητες των φαρμακευτικών εταιρειών που κατείχαν τις πατέντες των νέων, αποτελεσματικών φαρμάκων. Μέσω της επιλογής αυτού του αποτυχημένου διττού προτύπου στην περίπτωση της φυματίωσης, ο ΠΟΥ βρέθηκε υπόλογος όσον αφορά στην παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που αποτελούν τον πυρήνα της δικής του προγραμματικής διακήρυξης.
Πολύ διαφορετικές μεταξύ τους και σε εντελώς διαφορετική λογική η καθεμία είναι οι θέσεις που έχει εκφράσει ο ΠΟΥ για τον τρόπο αντιμετώπισης σε παγκόσμιο επίπεδο της επιληψίας και του AIDS. Για τον τρόπο αντιμετώπισης της επιληψίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο όπου ζει το 80% από τα 50 εκατομμύρια των πασχόντων παγκοσμίως, έχει χρησιμοποιηθεί ο επικριτικός χαρακτηρισμός «επικράτηση της γεωγραφικής ιεραρχίας στη λειτουργία του εγκεφάλου». Σε πολλές περιοχές της Αφρικής η επιληψία συνεπάγεται και τον στιγματισμό του πάσχοντα, με αποτέλεσμα, παρότι ο επιπολασμός της νόσου αυτής στην Αφρική είναι πολύ υψηλός, δυστυχώς υπάρχει ένα τεράστιο κενό στη διάγνωση και τη θεραπεία με το 80-85% των πασχόντων να μην έχουν λάβει ποτέ θεραπευτική αγωγή και συχνά να μην έχουν καν επίσημη επιστημονική διάγνωση.
Τα υπάρχοντα στοιχεία στην Αφρική δείχνουν ότι η θνησιμότητα μεταξύ των ατόμων με επιληψία είναι δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στον υπόλοιπο πληθυσμό.
Σύμφωνα με την επίσημα εκφρασμένη άποψη του ΠΟΥ για την επιληψία και με κριτήριο ότι το 70% περίπου του πληθυσμού της Αφρικής, ανάλογα με την περιοχή και τη χώρα, επιβιώνει με λιγότερο από δύο δολάρια την ημέρα, η θεραπεία επιλογής μπορεί να είναι η φαινοβαρβιτάλη (phenobarbital). Βέβαια, η τοξική φαινοβαρβιτάλη δεν είναι κατάλληλη για τους κατοίκους του αναπτυγμένου κόσμου, στους οποίους πλέον χορηγούνται άλλα ασφαλέστερα, αποτελεσματικότερα, αλλά και πολύ ακριβότερα φάρμακα, όπως η λαμοτριγίνη (lamotrigine) και η οξυκαρβαζεπίνη (oxcarbazepine). Τα υπάρχοντα στοιχεία στην Αφρική δείχνουν ότι η θνησιμότητα μεταξύ των ατόμων με επιληψία είναι δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στον υπόλοιπο πληθυσμό.
Πάντως, η στάση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι πολύ διαφορετική στην περίπτωση του HIV/AIDS, στην οποία απορρίπτει εντελώς την επιλογή χρήσης της φτηνής, αλλά λιγότερο αποτελεσματικής και τοξικής αντιρετροϊκής θεραπείας. Συγκεκριμένα, από το 2015, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ, όλοι όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV, ανεξαρτήτως κλινικού σταδίου, πρέπει να λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Επιπλέον, συνιστά ως θεραπεία επιλογής για όλες τις περιοχές του κόσμου την τενοφοβίρη (tenofovir), απορρίπτοντας τη χρήση της φτηνής και τοξικής σταβουδίνης (stavudine). Αν όμως η κατευθυντήρια οδηγία του ΠOY γίνει πρακτικά αποδεκτή, εκατομμύρια ασθενών και φορέων στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα μείνουν ακάλυπτοι, χωρίς καμία θεραπεία. Ο λόγος για τον οποίο τα εκατομμύρια αυτά των ασθενών θα μείνουν ακάλυπτοι οφείλεται στο γεγονός ότι η δίκαιη αντιμετώπιση των θυμάτων του HIV/AIDS από τον ΠΟΥ παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο, χωρίς να εκταμιεύονται και οι απαιτούμενοι οικονομικοί πόροι, εφόσον μετά το 2010 τα ποσά που δίνονται για την παγκόσμια υγεία έχουν καθηλωθεί με τάση μείωσής τους.
Η διγλωσσία του ΠΟΥ δεν περιορίζεται μόνο στον χώρο των φαρμάκων, αλλά αφορά και στην περίπτωση των βηματοδοτών. Στην περίπτωση των βηματοδοτών, όπου το υψηλό κόστος τους καθιστά συχνά σε πολλές χώρες τη χρήση τους απαγορευτική, πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν πάρει την πρωτοβουλία οργάνωσης προγραμμάτων επαναχρησιμοποίησης βηματοδοτών, που προέρχονται από νεκρούς δότες μετά από αποστείρωση και ανασυσκευασία τους. Φυσικά, ένας επαναχρησιμοποιημένος βηματοδότης δεν αναμένεται να είναι ποιοτικά εφάμιλλος ενός καινούργιου και είναι πολύ πιθανότερο να παρουσιάσει βλάβες και δυσλειτουργίες. Στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ανακύκλωση βηματοδοτών δεν επιτρέπεται πλέον αν και θα πρέπει να αναφερθεί ότι η Σουηδία, μια χώρα η οποία έχει να επιδείξει νομοθετικό πλαίσιο και κοινωνικές συμπεριφορές και στάσεις που σέβονται σε υψηλό βαθμό τα ανθρώπινα δικαιώματα, προτού γίνει μέλος της Ε.Ε., έκανε σε ποσοστό 15% ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση βηματοδοτών.
Είναι γεγονός ότι διεθνώς πλέον υπάρχει τάση ανοχής της εφαρμογής του «διττού μοντέλου» (“double standard”) υγειονομικής φροντίδας. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η συνολική υγειονομική φροντίδα που περιλαμβάνει υπηρεσίες πρόληψης, διάγνωσης, θεραπείας και αποκατάστασης για ανάλογα υγειονομικά ζητήματα μπορεί, παρουσιάζοντας κάποια ελαστικότητα, να εφαρμόζεται σε ομάδες ή περιοχές με επιλεκτικούς τρόπους, στους οποίους θα λαμβάνονται υπόψη, εκτός από την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα, και το κόστος. Στην κατάσταση αυτή δεν μπορεί να παραγνωρίζεται ο ρόλος των ίδιων των ενδιαφερομένων και συγκεκριμένα των κυβερνήσεων και των πολιτών του αναπτυσσόμενου κόσμου και των φτωχότερων χωρών. Μηχανισμός αντίδρασης και διαπραγματευτική τακτική από την πλευρά των ασθενών είναι και η δοκιμασία των αντοχών της αγοράς μέσω της απόρριψης και της άρνησης χρήσης των υποδεέστερων επιστημονικά και συνεπώς λιγότερο ασφαλών και αποτελεσματικών υπηρεσιών, εκβιάζοντας ακόμη και για πρόκληση κινδύνων της δημόσιας υγείας.
δεν μπορεί να παραβλεφθεί η πιθανότητα σε περίπτωση απόρριψης μιας εναλλακτικής, υποδεέστερης λύσης, οι ευάλωτοι οικονομικά ασθενείς να αφεθούν υγειονομικά παντελώς ακάλυπτοι.
Ασφαλώς και είναι απολύτως σεβαστό το δικαίωμα των ασθενών για αυτόνομη λήψη απόφασης. Υπάρχουν ασθενείς οι οποίοι, προκειμένου να μην λάβουν καμία φροντίδα υγείας, επιλέγουν τη λύση της έστω και υποδεέστερης και λιγότερο ασφαλούς υπηρεσίας, εφόσον αυτή είναι η μόνη που τους παρέχεται, ενώ άλλοι κάνουν την προσωπική επιλογή της μη λήψης καμιάς φροντίδας, θεωρώντας ότι με την αποδοχή της συμβιβαστικής λύσης θίγεται η προσωπικότητα και η αξιοπρέπειά τους. Αυτές οι τακτικές θα πρέπει να θεωρηθούν και να χαρακτηριστούν ως τακτικές υψηλού ρίσκου, εφόσον ούτε οι αντιδράσεις της αγοράς ούτε οι αντιδράσεις των ασθενών μπορούν να ομαδοποιηθούν και να προβλεφθούν απολύτως. Επίσης, δεν μπορεί να παραβλεφθεί η πιθανότητα σε περίπτωση απόρριψης μιας εναλλακτικής, υποδεέστερης λύσης, οι ευάλωτοι οικονομικά ασθενείς να αφεθούν υγειονομικά παντελώς ακάλυπτοι.
(ΣΜ) Για την αντιμετώπιση της πανδημίας, υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα ατομικής προληπτικής προστασίας, όπως η χρήση μασκών και αντισηπτικών. Πώς οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες διαμορφώνουν την εφαρμογή αυτών των μέτρων;
(ΦΤ) Ας περάσουμε λοιπόν και στο σήμερα, στη σύγχρονη πανδημία που βιώνει ο πλανήτης. Κατά τη γνώμη μου εκτός από τις άμεσες οικονομικές δυσκολίες για την αγορά των προϊόντων υγειονομικής προστασίας, υπάρχουν και οι δυσκολίες κατανόησης της ανάγκης για τη χρήση αυτών των μέσων. Είμαστε όλοι παρατηρητές της μαζικής διακίνησης των λεγόμενων “fake news” μέσω κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, Instagram). Σύμφωνα με τα “νέα” αυτά δεν υπάρχει κορονοϊός, αν υπάρχει δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, οι μάσκες είναι άχρηστες ή και επικίνδυνες, τα συστήματα εξουσίας σε διεθνές επίπεδο μεγαλοποιούν την κατάσταση γιατί θέλουν να μας χειραγωγήσουν. Δυστυχώς η διακίνηση των “fake news” στοχεύει σε άτομα με περιορισμένες δυνατότητες επεξεργασίας του τεράστιου όγκου πληροφοριών που αυτή με τη σειρά της συνδέεται με περιορισμένες εκπαιδευτικές ευκαιρίες και συνήθως χαμηλές οικονομικές δυνατότητες.
(ΣΜ) Κατά τη διάρκεια του lockdown, κάποιοι συμπολίτες μας, λόγω της καλύτερης οικονομικής τους κατάστασης, πέρασαν πιο ευχάριστα τις δύσκολες για όλους ώρες της καραντίνας. Μάλιστα, υπάρχουν πολλά κοινωνικά προβλήματα που μας απασχόλησαν, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την ενδο-οικογενειακή βία. Θα θέλαμε τη γνώμη σας πάνω σε αυτά τα ζητήματα.
(ΦΤ) Όλοι ζήσαμε την προσωπική, Covid, καραντίνα μας. Ο καθένας μας σύμφωνα με τις αντοχές του και τα μέσα του. Σίγουρα η καλύτερη οικονομική κατάσταση την περίοδο της καραντίνας έπαιξε σημαντικό ρόλο προσφέροντας πολύ περισσότερες εναλλακτικές ώστε ο χρόνος να μην φαντάζει χαμένος και το άτομο να μην αισθάνεται αποδιοργανωμένο. Για άτομα χωρίς ή με περιορισμένη εργασιακή και επαγγελματική επισφάλεια οι δυσκολίες ήταν σίγουρα πολύ λιγότερες. Για άτομα που κατά την περίοδο της καραντίνας και του περιορισμού στο σπίτι, είχαν στη διάθεσή τους ένα ευχάριστο και άνετο περιβάλλον κατοικίας, δυνατότητες εργασίας στο σπίτι, δυνατότητες άσκησης, όργανα γυμναστικής ακόμη και πισίνα, χρήση πλατφορμών τύπου Netflix, η καθημερινότητα ήταν σίγουρα πιο εύκολη.
τα περιστατικά βίας στο οικογενειακό περιβάλλον κυρίως κατά γυναικών και ανηλίκων ήταν αυξημένα
Αντίθετα περιορισμένοι οικονομικοί πόροι παραπέμπουν σε οικιστικό περιβάλλον που δεν προσφέρει εναλλακτικές πέραν της τηλεόρασης, σε κοινόχρηστους χώρους με διαρκή συγχρωτισμό που συχνά σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν οδήγησαν σε αύξηση της ανασφάλειας, της κατάθλιψης, και συχνά σε ενδοοικογενειακή βία. Η ενδοοικογενειακή βία και γενικότερα οι συγκρουσιακές οικογενειακές σχέσεις πέραν των ψυχολογικών παθολογιών με τις οποίες συνδέονται, επηρεάζονται πάρα πολύ από συγκεκριμένους κοινωνικοικονομικούς δείκτες όπως η ανεργία, η στέγαση αλλά ακόμη και το ευρύτερο οικολογικό περιβάλλον. Συνεπώς όπως έδειξαν και τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν και γνωστοποιήθηκαν, προερχόμενα κυρίως από τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας, τα περιστατικά βίας στο οικογενειακό περιβάλλον κυρίως κατά γυναικών και ανηλίκων ήταν αυξημένα.
(ΣΜ) Δεδομένων των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονται ή παραμένουν αναλογικά ίδιες με πριν, καθώς οι επιπτώσεις αφορούν το σύνολο του πληθυσμού; Εάν διευρύνονται, θεωρείτε ότι το αποτύπωμα της πανδημίας στην κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα θα έχει ανεξίτηλο χαρακτήρα ή μπορούμε να διατηρήσουμε κάποια αισιοδοξία;
(ΦΤ) Οι κοινωνικές ανισότητες θεωρώ διευρύνθηκαν, εφόσον πολλά άτομα έχασαν τις θέσεις εργασίας τους, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν, πολυεθνικές επιχειρήσεις μείωσαν τον κύκλο εργασιών τους. Παρότι αυξήθηκε το διαδικτυακό εμπόριο, οι απόλυτοι αριθμοί δείχνουν μείωση των θέσεων εργασίας. Ειδικά στην Ελλάδα που είμαστε μια χώρα που μεγάλο μέρος του ΑΕΠ της στηρίζεται στον καλοκαιρινό τουρισμό και τους εποχιακά εργαζόμενους, υπήρξαν πολύ σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Το αν μπορούμε να διατηρήσουμε ψήγματα αισιοδοξίας ή το αν οι επιπτώσεις θα έχουν μόνιμο χαρακτήρα είναι λίγο δύσκολο να το πει κανείς τόσο νωρίς εφόσον βρισκόμαστε εν μέσω του λεγόμενου δεύτερου κύματος της πανδημίας χωρίς ουσιαστικά σημάδια οριστικής αποδρομής της, χωρίς εμβόλια, χωρίς αποτελεσματικές θεραπείες. Ας δώσουμε λίγο χρόνο παραπάνω στην υπομονή μας, παραμένοντας αισιόδοξοι.
(ΣΜ) Ο Covid-19, τελικά, ανέδειξε ατέλειες και σημαντικά κοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας. Τι πρέπει να προσέξουμε για το μέλλον, υπό τον κίνδυνο μίας νέας κρίσης υγείας;
(ΦΤ) Και τα 193 μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 2015 στη Νέα Υόρκη υιοθέτησαν την Ατζέντα για Δράσεις έως το 2030, με στόχο τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στον πλανήτη. Η Ατζέντα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη έως το 2030 τονίζει τον αλληλένδετο χαρακτήρα της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, αποτελεί ένα πλάνο για τη βελτίωση της ζωής και προσβλέπει στο να προσφέρει μια νέα ευκαιρία, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι οι άνθρωποι έως το 2030 θα μπορούν να ζουν με υγεία, αξιοπρέπεια και ισότητα, προστατεύοντας και σεβόμενοι παράλληλα τον πλανήτη που τους φιλοξενεί. Στους δεκαεπτά στόχους της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που θα πρέπει να έχουν εκπληρωθεί μέχρι το 2030 περιλαμβάνεται φυσικά και η «καλή υγεία και ευημερία» (“Good Health and Wellbeing”) για τους κατοίκους όλου του πλανήτη.
Η Ατζέντα, με την ταυτόχρονη ενδυνάμωση της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, επιζητεί μια νέα ευκαιρία για διασφάλιση ζωής με υγεία, αξιοπρέπεια και παράλληλη προστασία του πλανήτη και για τις επόμενες γενιές. Στην αναγκαιότητα επαναπροσδιορισμού της ανάπτυξης αναφέρθηκε και ο Πάπας Φραγκίσκος. Στις 24 Μαΐου 2015 δημοσιοποιήθηκε από το Βατικανό η Εγκύκλιος Επιστολή “Laudato si” («Ο έπαινος είναι προς εσάς»), με τον υπότιτλο «Φροντίδα για το κοινό μας σπίτι». Στην επιστολή του, αλλά και στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε τη δημοσίευσή της, ο Πάπας άσκησε κριτική και κατήγγειλε την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την υπερθέρμανση του πλανήτη και κάλεσε όλους τους ανθρώπους να αναλάβουν ενωμένοι άμεση και παγκόσμια δράση. Επίσης, ήδη από το 1992, ο 14ος Δαλάι Λάμα, στην πρώτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον, στην «Earth Summit» στο Ρίο, είχε απευθύνει μήνυμα στο οποίο κατέληγε: «…εύχομαι και προσεύχομαι, τις μέρες που έρχονται, ο καθένας από εμάς να κάνει ό,τι μπορεί για τη δημιουργία ενός ευτυχέστερου, αρμονικότερου και υγιέστερου κόσμου». Η καταστροφή του περιβάλλοντος ελλοχεύει πολλούς κινδύνους για την υγεία και την ευημερία μας και συνεπώς για νέους κινδύνους υγειονομικών κρίσεων.
(ΣΜ) Κατά τη γνώμη σας, για να κλείσουμε τη συνέντευξη, ο Covid-19, ως μέλη της κοινωνίας, μας αποξένωσε ή μας έφερε πιο κοντά;
oι χαλαρές, εικονικές κοινωνικές «σχέσεις» διαλύθηκαν στην αχλή της καραντίνας ενώ οι πιο σημαντικές ενδυναμώθηκαν
(ΦΤ) Η αποξένωση εξαρτάται και αυτή από τους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες αλλά και από το πόσο ψηλά τοποθετούμε αξιακά το φιλικό και οικογενειακό μας περιβάλλον, από τη δύναμη του ιστού των διαπροσωπικών σχέσεων. Οι σχέσεις σίγουρα δοκιμάστηκαν. Κατά τη γνώμη μου οι χαλαρές, εικονικές κοινωνικές «σχέσεις» διαλύθηκαν στην αχλή της καραντίνας ενώ οι πιο σημαντικές ενδυναμώθηκαν και εμπλουτίστηκαν δίνοντας τα σημάδια διάρκειας για το μέλλον.
(ΣΜ) Με την ευχή να αφήσουμε πίσω μας, όσο πιο σύντομα γίνεται, την κρίση υγείας που μας έφερε η προηγούμενη χρονιά, σας ευχαριστούμε ξανά για τη συνέντευξη που μας παραχωρήσατε.
(ΦΤ) Εγώ σας ευχαριστώ, ήταν χαρά μου να προβληματιστώ απαντώντας στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.