Η γυναίκα πίσω από το θρύλο, η Μαρία πίσω από την Κάλλας, η ανθρώπινη πλευρά της Μαρίας Καλογεροπούλου που αφέθηκε στο πεπρωμένο της να γίνει η «Κάλλας» και στερήθηκε απλά, καθημερινά πράγματα. Μία ταινία που πλημυρίζει από συναίσθημα και που αφήνει την Ελληνίδα ντίβα να αφηγηθεί η ίδια την ιστορία της για πρώτη φορά.
Τι κρύβεται πίσω από αυτήν την εξαιρετική ταινία; Η εκπληκτική δουλειά του 32χρονου σκηνοθέτη Tom Volf, ο οποίος στα 27 του χρόνια γνώρισε για πρώτη φορά την Κάλλας και ξεκινώντας πραγματικά από το μηδέν, γύρισε όλο τον κόσμο ακολουθώντας την πορεία της ντίβας και αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά για τέσσερα χρόνια στην έρευνά του, φέρνοντας στο φως αδημοσίευτο υλικό και προετοιμάζοντας ένα μοναδικής καλλιτεχνικής και πολιτισμικής αξίας βιβλίο για την Ελληνίδα ντίβα.
O σκηνοθέτης Tom Volf στην είσοδο του κινηματογράφου «Δαναός»
Η ταινία – ντοκιμαντέρ “Maria by Callas: In Her Own Words” (“Maria by Callas: Η ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ”) είναι βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Tom Volf, το οποίο κυκλοφόρησε το 2016 από τον εκδοτικό οίκο “Assouline”. Για την προετοιμασία του βιβλίου, ο Tom Volf πραγματοποίησε μια ιδιαίτερη και εξαιρετικά δύσκολη έρευνα ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, μιλώντας με αγαπημένα πρόσωπα και συνεργάτες της ελληνίδας ντίβας, οι οποίοι του εμπιστεύτηκαν άγνωστες πληροφορίες, φωτογραφίες και πλούσιο αδημοσίευτο υλικό, όπως μια αρκετά συναισθηματικά φορτισμένη ερωτική επιστολή της προς τον Αριστοτέλη Ωνάση, τον «Αρίστο» της.
Δείτε το trailer της ταινίας με ελληνικούς υπότιτλους, όπως δημοσιεύθηκε στο κανάλι της FILMTRADE στο YouTube.
Η ταινία, η οποία ήρθε στις αθηναϊκές αίθουσες υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων, παρουσιάζει στο κοινό πλούσιο αυθεντικό υλικό στο οποίο μιλάει η ίδια η Μαρία Κάλλας. Όπου αυτό απαιτείται, τη φωνή της Μαρίας Κάλλας την ενσαρκώνει η Γαλλίδα ηθοποιός Fanny Ardant, η οποία είχε υποδυθεί τη Μαρία Κάλλας στην ταινία Callas Forever (2002) με σκηνοθέτη τον Franco Zeffirelli. Ανάμεσα στις διάσημες προσωπικότητες που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ του Tom Volf, συγκαταλέγονται ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο οποίος δεν μπορούσε να λείπει άλλωστε καθώς σημάδεψε τη ζωή της ντίβας σε μέγιστο βαθμό, η Marilyn Monroe, η Brigitte Bardot, η Grace Kelly, η Elizabeth Taylor, ο Yves Saint Laurent και ο Winston Churchill.
Δείτε στις παρακάτω εικόνες στιγμιότυπα από την ταινία (Πηγή: Press Kit της Filmtrade – Copyright Fonds de Dotation Maria Callas. Με τη σειρά που δίνονται: από τη συνέντευξή της με τον David Frost το 1970, από τις διακοπές της στην Ελλάδα το 1969 με τον Pier Paolo Pasolini και μία φωτογραφία της με τον Luchino Visconti από το 1954).
Η Ελλάδα είναι η τρίτη κατά σειρά χώρα από τις 44 στις οποίες θα προβληθεί η ταινία. Ξεκινά να προβάλλεται στις 18/01/2018 και, παρουσία του σκηνοθέτη, προηγήθηκαν δύο avant-premières, μία στο Ωδείο Αθηνών στις 10/1 και μία στον Κινηματογράφο «Δαναός» στις 11/1. Το onpodium.gr βρέθηκε στην πρεμιέρα της ταινίας στον Κινηματογράφο «Δαναός» και εξασφάλισε σχετικό υλικό. Ο υπογράφων του κειμένου οφείλει να ευχαριστήσει δημοσίως το Δήμαρχο Αθηναίων, κύριο Γεώργιο Καμίνη, για την τιμητική πρόσκληση για την πρεμιέρα της ταινίας. Ο κύριος Καμίνης δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τέχνη, κάτι που φάνηκε και από την ενεργή συμμετοχή του στη συζήτηση που ακολούθησε την προβολή της ταινίας και αυτό προφανώς αποτελεί μεγάλο προσόν για τα καλλιτεχνικά δρώμενα της πρωτεύουσας.
Το κοινό θα έχει μια μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσει την ίδια τη Μαρία Κάλλας να μιλάει για τη ζωή της, να την ακούσει σε μοναδικές ερμηνείες της και να γνωρίσει εύθραυστες πτυχές της προσωπικότητάς της, την επιθυμία της να κάνει οικογένεια και να αγαπηθεί, την αγάπη της για απλά καθημερινά πράγματα, όπως την αγάπη της για τον σκύλο της,Toy, και για τις συνταγές μαγειρικής, των οποίων ήταν φανατική συλλέκτρια.
Όπως χαρακτηριστικά είπε στον πρόλογό του ο Tom Volf, σκοπός του ήταν το κοινό να ανακαλύψει τη γυναίκα πίσω από το θρύλο και δήλωσε ότι ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος που η πρεμιέρα έγινε στην πατρίδα της Μαρίας Κάλλας, αφού η ψυχή της Ελληνοαμερικανίδας ντίβας ήταν ελληνική. Αξίζει να επαναλάβουμε ότι ο Tom Volf γνώρισε και ο ίδιος τη Μαρία Κάλλας τα τελευταία χρόνια (όπως αναφέραμε ήδη, στην ηλικία των 27 ετών είχε την πρώτη του επαφή με την Κάλλας), καθώς δεν είχε προηγουμένως βιώματα τέτοιου τύπου μουσικής. Θεωρεί πως, με κάποιον τρόπο, το πεπρωμένο τον οδήγησε στο να ανακαλύψει και να γνωρίσει την Μαρία Κάλλας και να προετοιμάσει αυτό το έργο βήμα-βήμα, ξεκινώντας από το μηδέν, από «λευκό καμβά», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο ίδιος. Το “bel canto” τον ενθουσίασε σε μεγάλο βαθμό και ευχαρίστησε τη Μαρία Κάλλας, αφού μέσα από την έρευνά του, γνώρισε αυτόν τον τύπο τραγουδιού-έκφρασης που αγάπησε και εξέλιξε η μεγάλη ντίβα της όπερας.
Η ταινία “Maria by Callas: Η ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ” είναι μία ταινία που αξίζει να δείτε ακόμα κι αν δεν έχετε εμπειρία ή κάποιο βίωμα από όπερα ή από τέτοιου τύπου μουσικής και τραγουδιού. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και ο Tom Volf δεν γνώριζε πριν τα 27 του χρόνια την Κάλλας. Ωστόσο, θα πρέπει να έχετε κατά νου, ότι για να απολαύσετε στο μέγιστο την ταινία, θα ήταν καλό να έχετε μια εικόνα από πριν για τη ζωή και το έργο της ντίβας. Για το σκοπό αυτό, το onpodium.gr έκανε και αυτό την έρευνά του και έχει συγκεντρώσει 15 συν 1 πράγματα, τα οποία θα ήταν καλό να γνωρίζετε πριν δείτε την ταινία. Ξεφεύγοντας (για ακόμη μία φορά!) από τη συνηθισμένη έκταση των κειμένων μας, παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο.
15 συν 1 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη Μαρία Κάλλας
- Η Μαρία Κάλλας γεννήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1923 στο Μανχάταν λίγους μήνες μετά τη μετακόμιση των γονιών της από το Μελιγαλά της Άνω Μεσσηνίας στη Νέα Υόρκη. Το πραγματικό της όνομα ήταν Άννα Μαρία Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου.
- Σε ηλικία 11 ετών αναδείχθηκε πρώτη νικήτρια σε ραδιοφωνικό διαγωνισμό ταλέντων για παιδιά.
- Το 1937 ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τη μητέρα της (Ευαγγελία Δημητριάδη), με σκοπό να αξιοποιήσει το ταλέντο της, κάτι που δεν μπόρεσε να κάνει στην Αμερική λόγω οικονομικών, οικογενειακών και άλλων προβλημάτων. Εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου τους περίμενε ήδη η αδερφή της (Υακίνθη). Η μητέρα της πίεζε υπερβολικά πολύ τόσο τη Μαρία όσο και την Υακίνθη να ασχοληθούν με τη μουσική και τους στέρησε τον πατέρα τους (Γεώργιος Καλογερόπουλος) σε αυτήν την πολύ ευαίσθητη ηλικία, αφού εκείνος παρέμεινε στην Αμερική. Πιθανότατα, αυτή η έλλειψη του πατρικού προτύπου να έπαιξε κάποιο ρόλο στο μετέπειτα δέσιμό της με μεγαλύτερους ηλικίας άντρες, αφού ο πρώτος της σύζυγος, Giovanni Battista Meneghini, ήταν μεγαλύτερός της κατά σχεδόν 28 χρόνια και ο μεγαλύτερος έρωτάς της, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, την περνούσε 18 χρόνια.
- Εξαιτίας της εμφάνισής της που δεν πληρούσε τότε τα πρότυπα ομορφιάς (άκομψη με αρκετά παραπανίσια κιλά, ακμή και με γυαλιά μυωπίας), δεν πίστευαν πολλοί ότι θα κατάφερνε να καταξιωθεί.
- Την περίοδο 1937-1942, παρακολούθησε μαθήματα στο Εθνικό Ωδείο και στο Ωδείο Αθηνών, όλα με υποτροφίες.
- Στις 20 Ιουνίου 1940 προσλήφθηκε στη Λυρική Σκηνή, υπογράφοντας το πρώτο της επαγγελματικό συμβόλαιο.
- Στις 27 Αυγούστου του 1942, εμφανίζεται στη Λυρική Σκηνή με τον πρώτο της πρωταγωνιστικό ρόλο (Tosca)
- Μετά την απομάκρυνση των Γερμανών και των Ιταλών από την Ελλάδα, κατηγορήθηκε από τους συναδέλφους της για συνεργασία με τις κατοχικές αρχές και αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη Λυρική Σκηνή το 1944. Για βιοποριστικούς λόγους, εργάστηκε στην υπηρεσία πληροφοριών του Αγγλικού Αρχηγείου. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι η Μαρία Κάλλας είχε συνεργαστεί με το ΕΑΜ. Το 1945, της προτάθηκε νέο συμβόλαιο από τη Λυρική, αλλά δεν το δέχθηκε, γιατί το συμβόλαιο που της πρότειναν, πιθανότατα κάτω από τις πιέσεις των συναδέλφων της προς τους υπεύθυνους, δεν ανταποκρινόταν στην αξία της.
- Το 1945, έφυγε από την Αθήνα με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου και άλλαξε το όνομά της από «Καλογεροπούλου» σε «Κάλας».
- Το 1947, ξεκίνησε την καριέρα της στην Ιταλία και έδωσε μια σειρά επιτυχημένων παραστάσεων και το 1950, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Σκάλα του Μιλάνου (Aida), όπου διέπρεψε για 7 συνεχόμενα χρόνια. Παράλληλα, τα έτη 1949-1952 έδωσε επίσης εξαιρετικές ερμηνείες και στη Λατινική Αμερική. Ακολουθούν μια σειρά επιτυχημένων εμφανίσεων, μεταξύ άλλων, στη Royal Opera House του Λονδίνου, στη Civic Opera House του Σικάγου, στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης (με τη Διεύθυνση της οποίας έρχεται σε χαρακτηριστική αντιπαράθεση, η οποία απασχόλησε προφανώς και την ταινία του Volf), αλλά και στην Αθήνα και την Επίδαυρο (1960-Norma, 1961-Μήδεια).
- Την περίοδο της επανεμφάνισής της στην Ελλάδα, αρχίζουν να την ταλαιπωρούν σημαντικά προβλήματα υγείας που επηρεάζουν τη φωνή της. Το 1962 ανέβασε την τελευταία της όπερα στη Σκάλα του Μιλάνου (Μήδεια). Το 1965 δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την ερμηνεία της στη Norma στην Όπερα του Παρισιού. Την ίδια χρονιά έδωσε και την τελευταία της παράσταση σε όπερα (Tosca) στη Royal Opera House στο Covent Garden του Λονδίνου. Όμως, δεν εγκατέλειψε την Τέχνη, καθώς ασχολήθηκε και με τον κινηματογράφο και με διάφορες παραστάσεις μέχρι και το 1974, τη χρονιά δηλαδή που συμμετείχε στην τελευταία της παράσταση (11 Νοεμβρίου) στο Σαπόρο της Ιαπωνίας.
- Το 1966 απεκδύθηκε την αμερικανική υπηκοότητα και απέκτησε την ελληνική, κάτι που, εξαιτίας νομικών θεμάτων, οδήγησε και στην αυτόματη και επιθυμητή από εκείνη διάλυση του γάμου της με τον Ιταλό Giovanni Battista Meneghini, ο οποίος, όπως δήλωνε και η ίδια, την εκμεταλλευόταν. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι η Μαρία Κάλλας είχε ήδη αποκτήσει άσχημες σχέσεις με τη μητέρα της.
- Έχει ακουστεί ότι ο ερωτάς της με τον Αριστοτέλη Ωνάση είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση ενός παιδιού, το οποίο πέθανε μετά τη γέννησή του, αλλά αυτή η πληροφορία δεν έχει εξακριβωθεί. Η είδηση του γάμου του Ωνάση με την Τζάκυ Κένεντυ (1968) την οδήγησε σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση, η οποία ήρθε να επιβαρύνει την ήδη άσχημη υγεία της. Ωστόσο, οι δυο τους διατήρησαν τη σχέση τους και ο θάνατος του Ωνάση το 1975 έφερε τη Μαρία Κάλλας ένα βήμα πριν το τέλος.
- Στις 16 Σεπτεμβρίου 1977, στην ηλικία των 53 ετών, η Μαρία Κάλλας πέθανε στο Παρίσι, όπου και διέμενε τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Αν και γνώριζε καλά ότι είχε παλιές μεγάλες δόξες είχαν μείνει πια πίσω της, αν και δεν πρόσεχε την υγεία της όσο θα έπρεπε, έκανε συνέχεια πρόβες για να επιστρέψει κάποια στιγμή στη σκηνή.
- Το σώμα της αποτεφρώθηκε, αλλά όταν αναζητήθηκε η τεφροδόχος στη θέση που είχε τοποθετηθεί (1978) δεν βρέθηκε. Αργότερα, βρέθηκε σε άλλο σημείο εντός του νεκροταφείου και ακολούθησε τελετή διασκορπισμού της στάχτης της στο Αιγαίο (1979). Υπάρχουν φήμες ότι η τεφροδόχος που βρέθηκε δεν περιείχε τη στάχτη της Μαρίας Κάλλας.
[Για μια πιο επιστημονική, πλήρη και τεκμηριωμένη παρουσίαση της ζωής της Μαρίας Κάλλας, παρακαλούμε μελετήστε το κείμενο που παρουσιάζεται πρώτο στη βιβλιογραφία]
15+1.Η φωνή και η συνολική ερμηνεία της Μαρίας Κάλλας μιλούσαν και εξακολουθούν να μιλούν στην ψυχή των θεατών, κάτι που φαινόταν από τις εκδηλώσεις αγάπης προς το πρόσωπό της, μερικές από τις οποίες μπορείτε να παρακολουθήσετε στην ταινία. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η σύνδεση της μουσικής που υπηρετούσε η Κάλλας με την πρόκληση συναισθημάτων, αλλά και επιδράσεων στη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος, π.χ. στη λειτουργία της καρδιάς, του αναπνευστικού συστήματος και του δέρματος, έχουν απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα και ένα πολύ ενδιαφέρον σχετικό άρθρο που διαβάσαμε, το οποίο αφιερώνεται στην ίδια τη Μαρία Κάλλας με τίτλο: “Emotions induced by operatic music: Psychophysiological effects of music, plot, and acting. A scientist’s tribute to Maria Callas” των Balteş et al. (2011), μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Επιμέλεια κειμένου: Μάιπας Γ. Σωτήριος, Διαχειριστής και Υπεύθυνος Επικοινωνίας του onpodium.gr-The art of sharing knowledge
[Φωτογραφίες του χώρου: Σοφία Σαμαρτζίδου
Στιγμιότυπα από την ταινία: Από το press kit της Filmtrade – Copyright Fonds de Dotation Maria Callas]
Βιβλιογραφία
Σταυροπούλου Βασιλική (2014), Ντοκιμαντέρ: Μαρία Κάλλας – Η ζωή και το έργο της. Πτυχιακή Εργασία, Τμήμα Μηχανικών Μουσικής Τεχνολογίας & Ακουστικής, Α.Τ.Ε.Ι. Κρήτης, Παράρτημα Ρεθύμνου. https://apothesis.lib.teicrete.gr/bitstream/handle/11713/2286/StavropoulouVasiliki2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Ημερ. τελευταίας πρόσβασης: 11/1/2018)
Balteş, F. R., Avram, J., Miclea, M. & Miu, A. C. (2011). Emotions induced by operatic music: Psychophysiological effects of music, plot, and acting. A scientist’s tribute to Maria Callas. Brain and Cognition, 76(1), 146-157.
Bond A. H. (1999, 2nd ed), The Autobiography of Maria Callas: A Novel. New York: Birch Brook Press
Seletsky, R. E. (2004). The Performance Practice of Maria Callas: Interpretation and Instinct. The Opera Quarterly, 20(4), 587-602.