Είδατε καθόλου πεταμένα πλαστικά στη φύση; Μάλλον ναι… Κι εμείς είδαμε. Και πολύ περισσότερα απ’ αυτά που περιμέναμε. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να σας δείξουμε τι συμβαίνει τώρα σε γνωστά, πανέμορφα νησιά των Κυκλάδων.
Παράλληλα, θα αναφέρουμε συνοπτικά τα δέκα πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τα πλαστικά.
[1] Τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας τόσο της αυξημένης παραγωγής και χρήσης όσο και της ανεπαρκούς διαχείρισης των πλαστικών απορριμμάτων και της μεγάλης διάρκειας ζωής τους, η συγκέντρωση των πλαστικών στο φυσικό περιβάλλον και ειδικά στους υδάτινους αποδέκτες έχει αυξηθεί σημαντικά.
[2] Τα πλαστικά μεγάλου μεγέθους συνιστούν άμεση απειλή ειδικά για τη θαλάσσια πανίδα, αφού, για παράδειγμα, μπορούν να τραυματίσουν κάποιο ζώο ή να θεωρηθούν εσφαλμένα από κάποιο ζώο ως τροφή και να καταναλωθούν, όπως παρατηρείται στην περίπτωση των θαλάσσιων χελωνών που καταναλώνουν πλαστικές σακούλες αντί για μέδουσες.
[3] Τα μικροπλαστικά, τα οποία είτε απελευθερώνονται άμεσα στο περιβάλλον είτε προκύπτουν από τη διάσπαση μεγαλύτερων πλαστικών, βιοσυσσωρεύονται εύκολα και μεταφέρονται κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας. Υπολείμματα πλαστικών, καθώς και χημικές ουσίες που εμπεριέχονται στα πλαστικά προϊόντα, έχουν ανιχνευθεί, μεταξύ άλλων, σε ψάρια και θαλάσσια θηλαστικά, σε δίθυρα μαλάκια, αλλά και σε θαλάσσια πτηνά. Επίσης, μικροπλαστικά έχουν ανιχνευθεί μεταξύ άλλων στο χιόνι, στη βροχή και στη σκόνη.
[4] Χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία των πλαστικών έχουν συνδεθεί με τοξικές επιδράσεις, αλλά και με ενδοκρινικές, αναπαραγωγικές, αναπτυξιακές και νευροσυμπεριφορικές διαταραχές, αλλά και με την καρκινογένεση.
[5] Η Δισφαινόλη Α (BPA) και οι φθαλικοί εστέρες αποτελούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα επιβλαβών ουσιών που εμπεριέχονται στα πλαστικά προϊόντα. Τα τελευταία χρόνια, έχει εμφανιστεί στην αγορά μεγάλο πλήθος πλαστικών προϊόντων που δεν περιέχουν τη συγκεκριμένη ουσία. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη υπάρχει σχετική επιστημονική βιβλιογραφία που έχει εντοπίσει οιστρογονική δράση και για προϊόντα που κυκλοφορούν στο εμπόριο ως BPA-free.
[6] Τα μικροπλαστικά, τα οποία έχουν συνδεθεί με εντερικές βλάβες σε πειραματόζωα, ενδέχεται να αλληλοεπιδρούν με την ανθρώπινη εντερική χλωρίδα προκαλώντας επιπτώσεις στην υγεία και μέσω αυτής της οδού. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι ήδη έχουν ανιχνευθεί μικροπλαστικά σε ανθρώπινα κόπρανα. Θα πρέπει, ακόμη, να αναφερθεί ότι στα μικροπλαστικά μπορούν να προσροφώνται άλλες τοξικές ουσίες, όπως επικίνδυνες χημικές ουσίες που ήδη ρυπαίνουν τα φυσικά νερά, καθιστώντας περισσότερο επικίνδυνη την έκθεση σε αυτήν την κατηγορία των πλαστικών.
[7] Από όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως, γίνεται αντιληπτό ότι απαιτείται ευαισθητοποίηση του κοινού, ουσιαστικός περιορισμός της χρήσης των πλαστικών προϊόντων και περισσότερη έρευνα για τις επιδράσεις των νέων ουσιών που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία των πλαστικών. Η έρευνα θα πρέπει να προσανατολιστεί όχι μόνο στην έκθεση σε μεμονωμένες ουσίες, αλλά και σε μείγματα ενδοκρινικών διαταρακτών, η έκθεση στα οποία ενδέχεται να έχει απροσδιόριστες επιπτώσεις στην υγεία, εξ ολοκλήρου διαφορετικές από τις αναμενόμενες εξαιτίας της έκθεσης σε μεμονωμένες χημικές ουσίες.
[8] Η ρύπανση του περιβάλλοντος από τα πλαστικά συνιστά σημαντικό οικολογικό πρόβλημα που έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις. Η απορρύπανση του περιβάλλοντος είναι μια αρκετά δύσκολη διαδικασία. Ανάμεσα στις καινοτόμες πρακτικές που προτείνονται, συναντούμε τη χρήση οργανισμών που μπορούν να τρώνε τα μικροπλαστικά και να τα διασπούν, χωρίς να τα μεταφέρουν δηλαδή κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας.
[9] Το όλο ζήτημα απαιτεί ορθή, αειφόρο διαχείριση που δεν μπορεί να βασίζεται σε αποσπασματικές δράσεις απορρύπανσης. Είναι ευθύνη όλων μας να μην πετάμε τα πλαστικά προϊόντα στο φυσικό περιβάλλον. Είναι θέμα νοοτροπίας, απερισκεψίας, έλλειψης ευαισθητοποίησης, ατιμωρησίας, αλλά και έλλειψης αισθητικής. Σαφώς και δεν είναι ζήτημα έλλειψης γνώσεων, γιατί ποιος δεν γνωρίζει πια ότι τα πλαστικά ρυπαίνουν σημαντικά το περιβάλλον;
Ή ποιος δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν κάδοι για τα απορρίμματα (!!); Για να μην περάσουμε σε έννοιες ενδεχομένως δύσκολες για πολλούς απ’ ό,τι φαίνεται, όπως αυτή της «ανακύκλωσης», αν την έχουν ακουστά κι αυτήν.
Ένα μικρό ίχνος αισθητικής εάν είχαν οι ένοχοι, σίγουρα η κατάσταση θα ήταν πολύ διαφορετική.
[10] Πώς έχει η κατάσταση σήμερα; Τη βλέπετε στις φωτογραφίες.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η τελευταία σελίδα ενός βιβλίου της Αγκάθα Κρίστι που βρέθηκε από τον υπογράφοντα στο βυθό γνωστής παραλίας κυκλαδίτικου νησιού. Ελπίζουμε η λέξη «Τέλος» να μην είναι προφητική.
Σημείωση: Οι φωτογραφίες και το βίντεο προέρχονται από τα νησιά των Κυκλάδων: Μήλος, Κίμωλος, Πολύαιγος (πεντακάθαρο νησί, αφού είναι ακατοίκητο) και Σύρος. Λυπούμαστε για το ότι το 2019, μετά από τόση συζήτηση για τα πλαστικά και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, συναντήσαμε αυτήν την απαράδεκτη κατάσταση.
Μάλιστα, μπροστά στα μάτια μας, Έλληνες και αλλοδαποί τουρίστες άφηναν οπουδήποτε έκριναν σκόπιμο τα σκουπίδια τους. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να θυμίσουμε την προσπάθεια του υπογράφοντος και του onpodium.gr για τη δημιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου για τις Επιπτώσεις του Τουρισμού στο Περιβάλλον.
Ο τουρισμός έχει την ιδιότητα της αυτοκαταστροφής εάν υποβαθμίζει το φυσικό περιβάλλον, η διατήρηση της ομορφιάς του οποίου αποτελεί προαπαιτούμενο για την υψηλή τουριστική κίνηση. Εάν η ρύπανση ξεφύγει από κάθε έλεγχο, σε μερικές δεκαετίες, η τουριστική κίνηση θα μειωθεί δραματικά. Εκτός εάν μας νοιάζουν μόνο οι πολυτελείς παροχές εντός των τουριστικών καταλυμάτων και αφήσουμε τα φυσικά τοπία να γίνουν απέραντοι σκουπιδότοποι.
Αλλά, κάποια στιγμή, ακόμα κι εσύ που δεν λες να βγεις από το τζακούζι, την πισίνα ή από το γυμναστήριο του ξενοδοχείου ή που κοιμάσαι τη μέρα για να ζεις μόνο τη νυχτερινή ζωή ή ακόμα κι εσύ που αφήνεις παντού τα πλαστικά σου γιατί δεν σε νοιάζει, κάτι θα θέλεις να δεις κάτω από το φως του ελληνικού ήλιου που ακόμα φωτίζει τοπία απίστευτης ομορφιάς. Έτσι δεν είναι; Αν συμφωνείς, άλλαξε. Αν είσαι η κυρία, η Ελληνίδα κυρία, που στερέωσε επιμελώς στην άμμο μιας ανοργάνωτης κυκλαδίτικης παραλίας το άδειο πλαστικό ποτήρι από τον καφέ της και έφυγε, απλά μην το ξανακάνεις.
Η τελευταία φωτογραφία έχει κάποια στοιχεία κωμικά, κάποια στοιχεία βανδαλισμού, αλλά δείχνει κι αυτή με τον τρόπο της την πραγματικότητα.
Με μια πρώτη ματιά, σου φαίνεται αστεία. Άντε και με μια δεύτερη. Άντε και με μια τρίτη. Άντε και με μια τέταρτη. Με μια πιο προσεχτική ματιά όμως, καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Ειδικά αν δεις το τι έχει χαραχτεί εκεί τριγύρω. Καλό το Τάδε + Τάδε = Love4ever και σας το ευχόμαστε, αλλά συνέλθετε! Δεν συμφωνείτε; Το επόμενο βήμα ποιο είναι δηλαδή; Να ζωγραφίζουμε πάνω στα βράχια;
Δρ. Σωτήριος Γ. Μάιπας
Φυσικός, Επ. Συνεργάτης ΠΜΣ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
«Περιβάλλον και Υγεία. Διαχείριση Περιβαλλοντικών Θεμάτων με Επιπτώσεις στην Υγεία»