Το Οικολογικό Υπαίθριο Λαογραφικό Μουσείο Φολεγάνδρου («Οικομουσείο» όπως είναι ο πιο ορθός όρος) λειτουργεί από το 1988 στην Άνω Μεριά Φολεγάνδρου. Ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο: «Η Φολέγανδρος», ο οποίος εδρεύει στην Αθήνα και έχει παράρτημα στην Πλατεία της Πούντας στη Χώρα της Φολεγάνδρου. Ο πολιτιστικός σύλλογος, με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, αγόρασε εκείνη την περίοδο το συγκεκριμένο χώρο, αναστήλωσε τις ήδη υπάρχουσες κατασκευές και έθεσε σε λειτουργία το πρώτο οικομουσείο της χώρας.
Όπως ανέφερε στο onpodium.gr ο πρόεδρος του Συλλόγου, κύριος Μάρκος Βενιός, όλος ο χώρος αναστηλώθηκε και τίποτα απολύτως δεν είναι ψεύτικο, δηλαδή ό,τι βλέπει ο επισκέπτης, όπως το χαρακτηριστικό λεμονόσπιτο, το αλώνι, το ελαιοτριβείο, το πατητήρι, το κελάρι και ο φούρνος, όλα προϋπήρχαν και μόνο αναστηλώθηκαν. Ο ίδιος ο κύριος Βενιός, ζωγράφος και συντηρητής έργων τέχνης, επέβλεψε την αναστήλωση του χώρου.
Τα αντικείμενα που εκτίθενται είναι είτε δωρεές από οικογένειες της Φολεγάνδρου, είτε αντικείμενα που βρέθηκαν πεταμένα σε διάφορα σημεία του νησιού, είτε αντικείμενα που έστελναν Φολεγάνδριοι μετανάστες (π.χ. από την Κωνσταντινούπολη ή από την Αίγυπτο) ως δώρα («πεσκέσια») στους συγγενείς τους πίσω στο νησί, όπως πήλινα βάζα μαρμελάδας που θεωρούνταν πολυτελή εκείνη την περίοδο κ.ά.. Όλα τα αντικείμενα χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι περίπου το 1940.
Μεταξύ των αντικειμένων αυτών, υπάρχουν παλιά έπιπλα, παλιές ξύλινες κλειδαριές και ξύλινα κλειδιά, πιθάρια, αγγεία, πιάτα, διάφορα μαγειρικά σκεύη, πήλινες αποκριάτικες μάσκες, κάδρα, ρούχα, υφαντά, ένα παλιό πικάπ, ένας αργαλειός με ένα εν εξελίξει υφαντό, μια ραπτομηχανή και όπλα. Δείτε στη συνέχεια φωτογραφίες που εξασφαλίσαμε από την επίσκεψή μας στο Οικομουσείο.
Εάν σας παραξενεύει το ότι το οικομουσείο του νησιού έχει καθαρά αγροτικό χαρακτήρα, αυτό συμβαίνει γιατί οι Φολεγάνδριοι δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν τη θάλασσα στο βαθμό που αυτό συνέβαινε σε άλλα νησιά. Η μορφολογία του νησιού και οι ισχυροί άνεμοι έκαναν την αγκυροβόληση δύσκολη υπόθεση τόσο για τους ίδιους όσο και για τους ξένους, κάτι που τους οδηγούσε σε μια ιδιαίτερα απομονωμένη και δύσκολη καθημερινότητα.
Μιας και στο Κάστρο, όπου διέμεναν γύρω στον 16ο αιώνα όλοι οι κάτοικοι του νησιού για να προστατεύονται από τους πειρατές, δεν υπήρχε χώρος για την ανάπτυξη αγροτικών δραστηριοτήτων, οι κάτοικοι του Κάστρου ανέπτυξαν τις αγροτικές τους εγκαταστάσεις σε άλλες περιοχές του νησιού, όπως στην Άνω Μεριά. Προφανώς, όσο υπήρχε ο κίνδυνος από τους πειρατές, διέμεναν μόνο περιστασιακά εκτός του Κάστρου, αλλά όταν έπαψε πια να υπάρχει η απειλή των πειρατών, οι Φολεγάνδριοι άρχισαν σταδιακά να διαμένουν μόνιμα και σε άλλες περιοχές του νησιού.
Ο κύριος Βενιός και οι συνεργάτες του εντόπισαν μια περιοχή στην Άνω Μεριά που είχε διατηρημένες σε κάποιο βαθμό τις κλασικές αγροτικές εγκαταστάσεις της Φολεγάνδρου και τις αναστήλωσαν, δημιουργώντας το Οικομουσείο και διασώζοντας σημαντικά στοιχεία της ταυτότητας και των παραδόσεων του νησιού.
(περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε στο σχετικό έντυπο-οδηγό του Οικομουσείου, το οποίο μπορείτε να το βρείτε εδώ. Πρόκειται για έναν ιδιαιτέρως καλογραμμένο οδηγό με πλούσιο φωτογραφικό υλικό που σίγουρα αξίζει μία θέση στο προσωπικό σας αρχείο)
Όσον αφορά την επισκεψιμότητα του μουσείου, όπως μας ανέφερε ο κύριος Βενιός, το 2016 το επισκέφθηκαν περίπου 1400 άτομα ενώ φέτος (2017), οι επισκέπτες ήταν γύρω στους 900, με τους περισσότερους να είναι αλλοδαποί.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε (2017) διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Η Φολέγανδρος», με χορηγό το Δήμο Φολεγάνδρου, η έκθεση «ΥΦΑΝΤΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΜΟΥΣΕΙΟΥ». Η έκθεση έγινε στην Αίθουσα Εκθέσεων Χώρας του Πολιτιστικού Συλλόγου και περιελάμβανε και υφαντά από φολεγανδρίτικα σπίτια (όχι μόνο από τη συλλογή του Οικομουσείου δηλαδή). Οι επισκέπτες της έκθεσης είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά υφαντά από τις αρχές του 19ου αιώνα και σίγουρα εντυπωσιάστηκαν από τα φυτικά χρώματα που είχαν χρησιμοποιηθεί, τα οποία χρώματα είχαν παραχθεί αποκλειστικά στο νησί. Πατήστε εδώ για το ενημερωτικό έντυπο της έκθεσης.
Πρέπει τέλος να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια, η συντήρηση του μουσείου βασίζεται αποκλειστικά στις χορηγίες του Δήμου Φολεγάνδρου και στις δωρεές των επισκεπτών, οι οποίοι, εάν το επιθυμούν, αφήνουν ένα ποσό σε έναν κουμπαρά που υπάρχει στο εσωτερικό του κυρίως κτηρίου. Το μουσείο λειτουργεί από 1/7 έως και 15/9 (5μμ-8μμ) και η είσοδος είναι δωρεάν.
Μάιπας Γ. Σ.
Χρήσιμα links
Η ιστοσελίδα του Οικομουσείου Φολεγάνδρου
http://ecomuseum-folegandros.gr/
Πληροφορίες και υλικό για τη Φολέγανδρο (στο link που ακολουθεί μπορείτε να βρείτε τον οδηγό και το φυλλάδιο που αναφέρθηκαν στο κείμενο)