Αρκετά συχνά δημοσιεύονται στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία άρθρα, τα οποία περιγράφουν την πραγματικότητα ή, μάλλον, αποτελούν «προφητικά» κείμενα που όταν τα διαβάζουμε, ειδικά μετά από μια οικολογική καταστροφή, μας θυμίζουν μερικά από τα μαθήματα που οι πολιτικές και όχι μόνο δυνάμεις ξεχνούν να πάρουν. Το 2007, το πετρελαιοφόρο “Hebei Spirit” συγκρούστηκε με άλλο σκάφος στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κορέας και Κίνας (Κίτρινη Θάλασσα), με αποτέλεσμα να υπάρξει τεράστια διαρροή πετρελαίου. Την οικολογική καταστροφή ακολούθησαν μελέτες ετών, όπως η σχετική δεκαετής έρευνα του υπεύθυνου για τα θαλάσσια ύδατα και την αλιεία υπουργείου της Νότιας Κορέας.
Δέκα χρόνια μετά το συμβάν, η σημαντική αυτή διαρροή πετρελαίου που έφθανε τους 11.000 τόνους απασχολεί ακόμα αρχές και επιστήμονες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το προσφάτως δημοσιευμένο άρθρο των Jung et al. (2017) στο πολύ έγκυρο επιστημονικό περιοδικό “Chemosphere” με, προφητικό θα λέγαμε, τίτλο “Human health and ecological assessment programs for Hebei Spirit oil spill accident of 2007: Status, lessons, and future challenges”, το οποίο αποδίδεται στα ελληνικά ως εξής: «Προγράμματα αξιολόγησης των επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και στα οικοσυστήματα για το ατύχημα διαρροής πετρελαίου από το Hebei Spirit το 2007: Κατάσταση, μαθήματα και προκλήσεις για το μέλλον».
Για ακόμα μια φορά λοιπόν, πιαστήκαμε «αδιάβαστοι» μπροστά σε μια οικολογική καταστροφή που συμβαίνει στην αυλή μας.Μόλις λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση του προαναφερθέντος άρθρου και ενώ υπάρχει μεγάλη διεθνής εμπειρία τόσο από αντίστοιχα «αδιάβαστα» μαθήματα όσο και από παρόμοιες διαρροές πετρελαίου, πάλι κάτι δεν λειτούργησε σωστά. Και αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Παντού και πάντα κάτι δεν θα λειτουργεί σωστά, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι… άνθρωποι είμαστε και σφάλματα κάνουμε, ειδικά όταν ξεχειλίζουμε από εμπιστοσύνη στον εαυτό μας ή αν η οικονομική συγκυρία δεν μας επιτρέπει να ασχοληθούμε με το ίδιο πάθος και με τις υπόλοιπες πτυχές της πολυδιάστατης πραγματικότητας.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει άλλωστε αυτό που συνέβη στη Φουκουσίμα το 2011; Όσο καλά οργανωμένο και να είναι ένα κράτος, πάντα υπάρχει το «απρόβλεπτο», το οποίο, όταν βρίσκεσαι στην πολιτική εξουσία, είσαι υποχρεωμένος να το προβλέπεις, αυτή είναι και η κατάρα της «καρέκλας». Ένα ατύχημα με ένα δεξαμενόπλοιο δεν είναι κάτι τόσο ασυνήθιστο και τόσο απρόβλεπτο όμως. Είναι και προβλέψιμο σε ένα βαθμό και αποφεύξιμο, αλλά και διαχειρίσιμο.
Οι Jung et al. (2017) περιγράφουν την αντίδραση της κρατικής μηχανής για την αντιμετώπιση της πετρελαιοκηλίδας του “Hebei Spirit” και εντοπίζουν σημαντικά λάθη, όπως τη μη έγκαιρη και συντονισμένη αντίδραση, αλλά και την έλλειψη ενημέρωσης προς το κοινό και προς όσους εργάστηκαν για τον καθαρισμό, εθελοντές και μη, οι οποίοι δεν είχαν λάβει τα απαραίτητα προστατευτικά μέσα. Ο καθαρισμός της θάλασσας διήρκεσε για ένα μήνα περίπου ενώ ο καθαρισμός της ακτογραμμής και των παραλιών αποδείχθηκε πιο δύσκολη και χρονοβόρα υπόθεση. Διαβάζοντας το αρκετά κατατοπιστικό άρθρο των Κορεατών ερευνητών, μπορούμε να απομονώσουμε αρκετά σημεία που πιθανότητα ταιριάζουν απόλυτα και στη δική μας περίπτωση, μόνο που, ευτυχώς, το «Αγία Ζώνη ΙΙ» μετέφερε το 1/6 της ποσότητας που μετέφερε το “Hebei Spirit” (από τα μέχρι τώρα δεδομένα τουλάχιστον). Ας δούμε δύο από αυτά τα σημεία:
«Οι πετρελαιοκηλίδες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στο οικοσύστημα και στις ανθρώπινες κοινωνίες»
«Η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των υπουργείων είναι αρκετά συνηθισμένη. Ωστόσο, για την εκτίμηση των επιπτώσεων της περιβαλλοντικής καταστροφής, η υγεία των ανθρώπων και η υγεία των οικοσυστημάτων δεν πρέπει να διαχωριστούν»
Jung et al., 2017
Το δεύτερο επιλεγμένο σημείο αναδεικνύει τον ελλιπή πολιτικό σχεδιασμό, αλλά και την επιτακτική ανάγκη κατανόησης του ότι το περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Άνθρωπο και την υγεία του, κάτι που είναι ήδη γνωστό από την αρχαιότητα και από τα αντίστοιχα κείμενα του Ιπποκράτη (αναζητήστε το έργο του «Περί αέρων, υδάτων, τόπων»). Ποιοτικό οικοσύστημα σημαίνει κατάλληλες συνθήκες για ποιοτική διαβίωση. Καταστρέφοντας το οικοσύστημα, η βλάβη βρίσκει το δρόμο και επιστρέφει σε «εκείνον» που την προκάλεσε, στον Άνθρωπο. Στην περίπτωση της πετρελαιοκηλίδας του “Hebei Spirit” για παράδειγμα, πτητικές και άλλες επικίνδυνες ενώσεις ρύπαναν τον αέρα, το νερό και το έδαφος και ατόφιες ή σε μεταβολικές μορφές τους, ανιχνεύθηκαν σε ανθρώπινα ούρα. Επιπλέον, σε αυτού του τύπου τα ατυχήματα, επικίνδυνες για την υγεία χημικές ουσίες περνούν στα αλιεύματα και μέσω της τροφικής αλυσίδας στον άνθρωπο. Οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία ποικίλουν: αναπνευστικά, ορμονικά, νευρολογικά, ψυχολογικά προβλήματα και διάφοροι καρκίνοι είναι μόνο μερικά από τα πιθανά προβλήματα. Πέρα από τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και στο οικοσύστημα, θα πρέπει να συνεξετάζονται και οι κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, κυρίως εξαιτίας των συνεπειών σε αλιεία και τουρισμό (βλ. Jung et al., 2017).
Κάτι που πρέπει να σημειώσουμε οπωσδήποτε είναι το ότι για τις χημικές ουσίες που δρουν ως καρκινογόνα ή ως ενδοκρινικοί διαταράκτες (ουσίες που διαταράσσουν τη φυσιολογική λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος) δεν πρέπει να θεωρούμε ότι υπάρχει κατώφλι ασφαλούς έκθεσης. Κατώφλι αποδεκτής έκθεσης υπάρχει ή, αν θέλετε, αποδεκτού κινδύνου, με το τελικό βιολογικό αποτέλεσμα να εξαρτάται πάντα και από την ευπάθεια και την κατάσταση της υγείας του καθενός. Εννοείται ότι παίζει σημαντικό και καθοριστικό ρόλο η συγκέντρωση της ουσίας, αλλά πρέπει ακόμη να έχουμε κατά νου ότι η έκθεση σε μίγματα χημικών ουσιών ενδέχεται να οδηγεί σε αποτελέσματα που κανένα ιατρικό εργαστήριο δεν έχει ακόμα επιβεβαιώσει. Τα απρόβλεπτα αυτά αποτελέσματα μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και αν οι ουσίες που συνιστούν κάποιο μίγμα βρίσκονται σε συγκεντρώσεις που αν τις εξετάζαμε μία-μία ξεχωριστά, ίσως δεν βλέπαμε κάποιο βιολογικό αποτέλεσμα. Τις δύο τελευταίες παραγράφους ίσως θα έπρεπε να τις διαβάσουν όσοι κάνουν μπάνιο στις θάλασσες στις οποίες οι αρχές έχουν απαγορεύσει το κολύμπι! Τα προϊόντα της διαρροής, μαζί με την υπάρχουσα βιολογική και χημική ρύπανση σε συνδυασμό και με τα απαραίτητα στις μέρες μας καλλυντικά προϊόντα (με κυρίαρχο αντιπρόσωπο στην παρούσα περίπτωση τα αντηλιακά προϊόντα) και τα συστατικά αυτών που ξεπλένονται στο νερό δημιουργούν ένα μάλλον αρκετά αφιλόξενο περιβάλλον για κολύμβηση…
Η πετρελαϊκή ρύπανση ήρθε να προστεθεί στον ήδη επιβαρυμένο από κάθε άποψη κόλπο του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα στο Σαρωνικό θα διορθωθεί ή θα μάθουμε να συμπεριφερόμαστε σα να έχει διορθωθεί, μέχρι που κάποια στιγμή θα διορθωθεί.
Όσοι μεγαλώσαμε μέσα σε αυτά τα νερά του Σαρωνικού, πονάμε βλέποντας ακόμα ένα πρόβλημα και ζητάμε επίμονα κάτι τέτοιο να μην ξανασυμβεί ποτέ. Και δεν είναι μόνο αυτό. Όπως συνέβη σε πολλές άλλες παραλίες της χώρας, έτσι και σε πολύ γνωστή παραλία του Σαρωνικού αφαιρέθηκε πριν λίγο καιρό η γαλάζια σημαία. Ας οργανωθούμε επιτέλους, για να κάνουμε κάτι καλό και όχι μόνο για να αποδίδουμε ευθύνες. Ας δώσουμε στα παιδιά μας την ευτυχία να μην ψάχνουν πού να αποδώσουν ευθύνες. Ας τους δώσουμε ένα περιβάλλον για να Ζήσουν.
Μάιπας Γ. Σωτήριος
Φυσικός MSc, PhD Cd
Ειδικός Περιβαλλοντικής Υγείας
Διαχειριστής του onpodium.gr
Βιβλιογραφία
Jung D, Kim JA, Park MS, Yim UH, Choi K. (2017). Human health and ecological assessment programs for Hebei Spirit oil spill accident of 2007: Status, lessons, and future challenges. Chemosphere, 173, 180-189.