Η δημιουργία μιας συσκευασίας περιλαμβάνει στοιχεία τεχνολογίας, τέχνης και επιστήμης, καθώς οι δημιουργοί της θα πρέπει να εξετάσουν μια ποικιλία παραγόντων, όπως την προστασία των προϊόντων (π.χ. από τις θερμοκρασιακές διαφορές ή τις δονήσεις κατά τη μεταφορά τους), την αύξηση των πωλήσεων, την εξοικονόμηση ενέργειας και χρημάτων (π.χ. από τις πρώτες ύλες ή από το δίκτυο διανομής), τις συνολικές επιδράσεις στο περιβάλλον (π.χ. υλικά συσκευασίας, ελαχιστοποίηση μεταφορών και άρα λιγότερες εκπομπές ρύπων από τα οχήματα), τον όγκο των συσκευασιών όταν γίνονται απορρίμματα και πολλούς άλλους παράγοντες (Hellström and Olsson, 2017; Paternoster et al., 2017).
Αξίζει να αναφέρουμε δύο μη συνηθισμένα «παράπονα» που έχουν διατυπωθεί σχετικά με τις συσκευασίες των προϊόντων. Το πρώτο αφορά τις συσκευασίες ιατρικών εξεταστικών γαντιών. Σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε μια ουρολογική κλινική της Σουηδίας, 1446 γάντια κατέληξαν να πέσουν στο πάτωμα μέσα σε δυο μήνες. Ο λόγος; Οι συσκευασίες και ο τρόπος που ήταν στριμωγμένα τα γάντια στο εσωτερικό τους. Όταν ο εξεταστής χρειαζόταν μόνο δύο γάντια και τα τραβούσε από το κουτί τους, μερικά από τα υπόλοιπα συχνά έπεφταν στο πάτωμα. Η ποσότητα των γαντιών που χάθηκε ξεπερνούσε τα 13 κουτιά (CLIRE, 2015). Αυτό ισοδυναμούσε με ένα αχρείαστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και με ένα αχρείαστο οικονομικό κόστος για την κλινική.
Το δεύτερο «ασυνήθιστο παράπονο» αφορά τις εικόνες σερβιρίσματος που υπάρχουν πάνω στα κουτιά δημητριακών. Οι Tal et al. (2017) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εικόνες που απεικονίζουν υπερβολικά μεγάλες μερίδες οδηγούν σε υπερ-σερβίρισμα και, ως εκ τούτου, σε μεγαλύτερη κατανάλωση από αυτήν που θα έπρεπε. Μάλιστα, οι αρθρογράφοι σημειώνουν ότι οι εν λόγω εικόνες δείχνουν προτάσεις σερβιρίσματος μεγαλύτερες κατά 65% από τις προτεινόμενες μερίδες. Κλείνουν το άρθρο τους, αναφέροντας ότι οι εικόνες με τις μεγάλες μερίδες ενδέχεται να συνεισφέρουν στην παχυσαρκία, αποτελώντας πιθανό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο που έχει συνδεθεί με τις συσκευασίες είναι η πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος κατά το άνοιγμά τους, κάτι που οφείλεται όμως και στον τρόπο που οι ίδιοι οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν τη συσκευασία (ακόμα και «βίαιος» μπορεί να γίνει κανείς για να καταφέρει τελικά να ανοίξει μια συσκευασία και αυτό μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό που ενδεχομένως απαιτήσει επίσκεψη σε νοσοκομείο) (Winder et al., 2002). Επίσης, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε το γενικό κανόνα που θέλει τους αριστερόχειρες να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία και άρα μεγαλύτερο κίνδυνο στην προσπάθειά τους να ανοίξουν μια συσκευασία (Winder et al., 2002).
Ο σχεδιασμός των συσκευασιών είναι ένα θέμα που ίσως το κοινό αγνοεί τη σύνδεσή του με τη βιωσιμότητα (βλ. González-García et al., 2015; Hellström and Olsson, 2017). Η σύνδεση των συσκευασιών με τη βιώσιμη ανάπτυξη περιγράφεται λεπτομερώς στο βιβλίο: Managing Packaging Design for Sustainable Development: A Compass for Strategic Directions των Hellström και Olsson (2017). Μεταξύ όσων αναφέρουν οι συγγραφείς, βρίσκουμε και την παρατήρησή τους ότι μια βελτιωμένη συσκευασία φαγώσιμων προϊόντων μπορεί να μειώσει την ποσότητα του φαγητού που καταλήγει στα σκουπίδια, κάτι που προφανώς μπορεί να συνδεθεί και με περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.
Κλείνοντας, πρέπει να σημειωθεί ότι θα ήταν καλό όλοι να αρχίσουμε να βλέπουμε με μια πιο κριτική ματιά τις συσκευασίες των προϊόντων. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και δεν πρέπει περνούν «απαρατήρητες» από τους καταναλωτές και τις υπεύθυνες ρυθμιστικές αρχές. Επιπλέον, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η ανακύκλωση είναι μία καλή και αποδοτική λύση, αλλά δεν είναι η μόνη λύση που πρέπει να εφαρμόζεται. Αποτελεί μία ακόμα σημαντική δράση που για να έχουμε, όμως, το επιθυμητό αποτέλεσμα, θα πρέπει να συνδυαστεί με άλλες εξίσου σημαντικές δράσεις. Ας θυμηθούμε το μοντέλο των 4R: Redesign, Reuse, Reduce, Recycle (Επανασχεδιασμός, Επαναχρησιμοποίηση, Ελάττωση, Ανακύκλωση) (βλ. Musikanski, 2013).
Μάιπας Γ. Σωτήριος
Φυσικός MSc, PhD Cd
Διαχειριστής του onpodium.gr
Επ. Συνεργάτης ΠΜΣ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ «Περιβάλλον και Υγεία. Διαχείριση Περιβαλλοντικών Θεμάτων με Επιπτώσεις στην Υγεία»
Βιβλιογραφικές αναφορές
CLIRE (2015). Simple steps to reduce climate impact from healthcare. http://www.clire.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=118%3Asimple-steps-to-reduce-climate-impact-from-healthcare&catid=34%3Ageneral&Itemid=57&lang=sv (Date last accessed: 12/4/2017).
González-García, S., Sanye-Mengual, E., Llorach-Masana, P., Feijoo, G., Gabarrell, X., Rieradevall, J., & Moreira, M. T. (2016). In S. S. Muthu, Sustainable Design of Packaging Materials. In Environmental Footprints of Packaging, Singapore: Springer, 23-46.
Hellström, D., Olsson, A. (2016). Managing Packaging Design for Sustainable Development: A Compass for Strategic Directions. John Wiley & Sons.
Musikanski, L. (2013). Sustainability Decoded: How to Unlock Profit Through the Value Chain. Oxford: Dō Sustainability.
Paternoster, A., Van Camp, J., Vanlanduit, S., Weeren, A., Springael, J., & Braet, J. (2017). The performance of beer packaging: Vibration damping and thermal insulation. Food Packaging and Shelf Life, 11, 91-97.
Tal, A., Niemann, S., & Wansink, B. (2017). Depicted serving size: cereal packaging pictures exaggerate serving sizes and promote overserving. BMC Public Health, 17(1), 169.
Winder, B., Ridgway, K., Nelson, A., & Baldwin, J. (2002). Food and drink packaging: who is complaining and who should be complaining. Applied Ergonomics, 33(5), 433-438.