Τα μαργαριτάρια παράγονται από τα οστρακοειδή μαλάκια, με μια αμυντική αντίδραση του οργανισμού τους όταν εισχωρήσει σε αυτά κάποιος μη επιθυμητός παράγοντας. Παλαιότερα, είχε επικρατήσει ο «μύθος» ότι ακόμα και η άμμος όταν εισχωρεί στα οστρακοειδή μπορεί να τα αναγκάσει να δημιουργήσουν μαργαριτάρια, αλλά αυτός ο ισχυρισμός αποδείχθηκε αναληθής.
Σε γενικές γραμμές, όταν ένα ξένο σώμα διεισδύει στο όστρακο, τα επιθηλιακά κύτταρα του μανδύα του οστράκου κολλούν σε αυτό και εκκρίνουν στρώματα ίδιου υλικού με αυτό του κελύφους, καλύπτοντας (σφαιρικά ή όχι) το ξένο σώμα. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται οι γνωστοί λίθοι, είτε σε επαφή με το κέλυφος είτε όχι. Ως γνήσια μαργαριτάρια θεωρούνται μόνο αυτά των όποιων το κέλυφος έχει εσωτερική επένδυση με μια ουσία που είναι γνωστή ως «μάργαρο» ή «μαργαριτίνη».
Στο παρακάτω βίντεο του National Geographic, μπορείτε να δείτε μία από τις επικρατέστερες θεωρίες για τη δημιουργία των μαργαριταριών.
Τα οστρακοειδή που παράγουν μαργαριτάρια μπορούν να βρεθούν είτε σε αλμυρά νερά είτε σε γλυκά. Παραθέτουμε το ακόλουθο βίντεο, ώστε να γίνουν κατανοητά όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως.
Όλα τα μαλάκια με όστρακα μπορούν να παράγουν μαργαριτάρια και υπάρχει ένα μεγάλο εύρος ποιότητας, χρώματος (από μαύρο έως λευκό, με τα ροζ να θεωρούνται τα πιο πολύτιμα) και σχήματος. Πρόκειται για πολύ σκληρά υλικά, γνωστά από την αρχαιότητα για τις ιδιότητές τους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι είναι γνωστό πως οι γυναίκες της Αιγύπτου φορούσαν κοσμήματα με μαργαριτάρια ήδη από το 1500 π.Χ..
Εξαιτίας της εφαρμογής τους στην κατασκευή κοσμημάτων και της μεγάλης τους εμπορικής αξίας, υπάρχουν ειδικές εγκαταστάσεις καλλιέργειας μαργαριτοφόρων στρειδιών (pearl oysters), στις οποίες, ο άνθρωπος επεμβαίνει στον υδρόβιο αυτό οργανισμό (εμφυτεύοντάς του σχετικό υλικό, βλ. βίντεο), ώστε να αυξήσει τους ρυθμούς παραγωγής των μαργαριταριών. Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να δείτε μία τυπική μονάδα καλλιέργειας τέτοιων οστρακοειδών, καθώς και τη διαδικασία της εισαγωγής του ξένου σώματος σε αυτά.
Σε τοπικές αγορές ορισμένων χωρών (π.χ. Κίνα), μπορεί κανείς να αγοράσει κάποιο μαργαριτοφόρο οστρακοειδές, να το ανοίξουν μπροστά του και να του φτιάξουν κάποιο κόσμημα με τα μαργαριτάρια που θα βρουν μέσα σε αυτό. Αρκετά κατατοπιστικό είναι το παρακάτω βίντεο.
Ένα μαργαριτάρι ουσιαστικής οικονομικής αξίας είναι πολύ σπάνιο να βρεθεί σε κάποιο μαργαριτοφόρο στρείδι στη φύση (ούτε 1 σε 10.000 στρείδια). Πολλά όστρακα διαλύονται (άρα θανατώνονται) χωρίς καν να έχουν μέσα τους δημιουργήσει μαργαριτάρια. Πολλά όστρακα ανακυκλώνονται μέσω της επανεμφύτευσης του ξένου υλικού, ενώ τα «άχρηστα» καταλήγουν στα σκουπίδια, με το όλο θέμα να εγείρει πολλά ερωτηματικά.
Το βασικότερο από αυτά είναι αν συνιστά κακοποίηση των ζώων η εκμετάλλευση των οστρακοειδών για την παραγωγή των μαργαριταριών. Πολλοί απαντούν θετικά, πολλοί απαντούν αρνητικά, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι οι οργανισμοί αυτοί δεν έχουν ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα και επομένως δεν αισθάνονται. Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει η PETA (People for the Ethical Treatment of Animals), αφού υπάρχουν τόσες πολλές απομιμήσεις μαργαριταριών, “it’s easy to do without pearls”.
Κείμενο: Μάιπας ΓΣ
Η ιστοσελίδα επιστημονικού, εκπαιδευτικού και πολιτισμικού περιεχομένου onpodium.gr-The art of sharing knowledge έχει ανάγκη τη στήριξή σας. Παρακαλούμε, κάντε like στη σελίδα μας στο Facebook, ώστε να συνδεθείτε μαζί μας και να ενημερώνεστε για τα νέα άρθρα μας και για τους διαγωνισμούς.
Σας υπενθυμίζουμε το μεγάλο αφιέρωμα που είχαμε προετοιμάσει για το Ενυδρείο Κρήτης (ebook, συνέντευξη, φωτογραφίες, βίντεο). Μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Σας υπενθυμίζουμε επίσης, τη μεγάλη προσφορά με το δωρεάν μυθιστόρημα «Ο γιος της» (ebook). Πατήστε εδώ.
Παρακαλούμε θερμά, στηρίξτε μας και στη νέα, παγκόσμια προσπάθειά μας “Be The Voice Of The Planet”, κάνοντας like στη σελίδα του Be The Voice Of The Planet στο Facebook.
Επιλεγμένη βιβλιογραφία
Inoue, N., Ishibashi, R., Ishikawa, T., Atsumi, T., Aoki, H., & Komaru, A. (2011). Can the quality of pearls from the Japanese pearl oyster (Pinctada fucata) be explained by the gene expression patterns of the major shell matrix proteins in the pearl sac? Marine Biotechnology, 13(1), 48-55.
PETA. Is there any reason I shouldn’t buy a pearl necklace? https://www.peta.org/about-peta/faq/is-there-any-reason-i-shouldnt-buy-a-pearl-necklace/ (Date last accessed: 23/5/2018)
Wronski, T. (2010). The molluscan bio-fouling community on the Red Sea pearl oyster beds: (Mollusca: Pteriidae). Zoology in the Middle East, 51(1), 67-73.